दक्षिण अफिकामा जुलाई १८, १९१८ मा जन्मिएका नेलसन रोलिहलाहल मण्डेला १९९४ मा दक्षिण अप्रिmका राष्ट्रिपति भएका थिए । १९६२ देखि १९९० सम्म राजनैतिक बन्दी भएर जेलमा बसेका मण्डेलालाई १९९३ मा नोबेल शान्ति पुरस्कार दिइएको थियो ।
मण्डेलाको जीवनमा आधारित भएर द ह्युमन फ्यान्टर नामको हलिउड सिनेमा बन्ने भएको छ । यस अघि भारतका निर्देशक शेखर कपुरले मण्डेलाको आत्मकथा लङ वाक टु प्रिmडममा आधारित चलचित्र निर्माण गर्ने घोषणा २००३ मै गरेको भएतापनि अहिलेसम्म गर्भ मै रहेको छ । दुवै चलचित्रका लागि मुख्य अभिनेता ओस्कर पुरस्कार विजेता मोर्गन फ्रिमैनलाई चुनिएको छ ।
>मण्डेलाको पुस्तकका एक हरफबाट उनको जीवनबारे झलक पाउन सकिन्छ । लङ्ग वाक टु फ्रिडममा भन्छन् "यो विडम्बना हो कि स्वतन्त्रता सेनानीहरुका व्यक्तिगत जीवन अस्थिर हुन्छ । जब मेरै जस्तो तपाईहरुको जीवन पनि संर्घषमय हुनेछ तब त्यहाँ परिवारका लागि कुनै स्थान रहने छैन । यही मेरो सबै भन्दा ठूलो दुखः हो र यही र्सवाधिक दुःखद क्षण हो । मेरो सहायता विना नै मेरा बालबच्चाहरु हुर्केका थिए र जब म जेलबाट बाहिर आएँ तब मेरा बच्चाहरुले भनेका थिए - हाम्रा पनि एक पिता थिए । हामी सोच्थ्यौं कि उनी एकदिन फिर्ता आउने छन् तर यो केवल एक भ्रम थियो । हाम्रो पिता वापस आए र हामीलाई एक्लै छाडि गए किन भने अब उनी एक राष्ट्रपति भइसकेका थिए । राष्ट्रपिता हुनु एक गौरवको कुरो थियो तर एक पारिवारिक पिता हुनु त्यस भन्दा प्रसन्नताको कुरो हो । म यस प्रसन्नता देखि कोसौं टाढा थिएं ।"
उनकी प्रथम पत्नीसंग सम्बन्ध विच्छेद भए पछि उनले विनी मण्डेलासंग विवाह गरेका थिए । तर १९९६ मा विनीसंग पनि उनको सम्बन्ध विच्छेद भएको थियो । मण्डेलाकी प्रथम पत्नी इवलिनको २००४ मा निधन भएको थियो र उनबाट एक छोरी र एक छोरा जन्मिएका थिए । कान्छी श्रीमतीबाट दुइ छोरी र एक छोरा जन्मिएका थिए ।
>मण्डेलाले युनिभर्सिटी अफ साउथ अप्रिmकाबाट कानून विषय लिएर १९४२ मा स्नातक गरेका थिए । त्यसको २ वर्षपछि काला जातिहरुको उत्थानको अभियानका लागि अप्रिmका नेसनल कंग्रेस-एयनसी) मा आबद्ध भएका थिए । १९४९ मा उनी आफ्नो पार्टी नेता भई सकेका थिए र सत्ता सिन पार्टर्ीीे रङ्गभेद नीतिका विरुद्ध उनी सक्रिय भए । जनका विरुद्ध राजद्रोहको मुद्दा १९५६ देखि ६१ सम्म चलाइएको थियो तर पछि उनले सफाइ पाएका थिए । पेशागत रुपमा वकील हुँदा हुँदै पनि उनी पूर्णकालिन राजनैतिक नेता पनि थिए । उनी गान्धीको अहिंसावादी अवधारणाबाट निकै प्रभावित भएका थिए । दक्षिण अप्रिmकाका काला जातिलाई राजनैतिक अधिकार नदिन गोराहरुको नीति र कालाजातिहरुको गोराहरु लखेट्ने आन्दोलन भन्दा फरक रुपबाट गोरा र काला दुवै जाति अटाउन सक्ने रङ्गभेद विरुद्धको अभियानमा उनी सक्रिय थिए । आखिरमा उनको त्यो नीतिनै सफल र प्रसंशायोग्य ठहरियो । उनको आत्मनिर्णय सहितको समावेशी प्रजातन्त्रको अवधारणा वर्तमान नेपालका लागि पनि प्रेरणाको स्रोत बन्न सक्दछ ।
>१९६० मा मण्डेलाको पार्टी कालाजातिको समानताको माग गर्दै शान्तिपूर्ण प्रदर्शन गर्दा सरकारले निहत्था जनताको नरसंहार गरेपछि अहिंशावादी मण्डेलाले दक्षिण अप्रिmकी सत्ता ध्वस्त पार्ने घोषणा गरेका थिए । उनको त्यो घोषणा पछि अप्रिmकन नेशनल काग्रेस पार्टीमाथि प्रतिबन्ध लगाइएको थियो । १९६२ मा उनलाई ५ वर्षो कैद तोकेर जेल पठाइएको थियो । उनको अहिंशावादी आन्दोलनको व्याख्या गान्धीको मर्न लागेको गोरुको उदाहरणसंग मेल खाएको देखिन्छ । मण्डेलाले आफ्नो पुस्तकमा भनेका छन् "शान्तिप्रीय व्यक्तिहरु त त्यति वेला पनि आफ्नो बचावट गर्दैनन् जब उनीहरु माथि हिस्रक प्रहार हुन्छ तर अहिंशावादीहरुका लागि यो नियम लागु हुँदैन ।"
>सापै समल्लेमा भएको नरसंहारमा ६९ अप्रिmकनहरुको गोली लागि मृत्यु भएको थियो । ती मध्ये अधिकांशको पिठ्युमा गोली लागेको थियो । मण्डेकाको पूस्तक अनुसार ७०० भन्दा बढी गोली चलाइएको थियो र मारिने बाहेक करिब ४०० जना घाइते भएका थिए । उक्त नरसंहारको घटना पछि हिंसाका विरुद्ध अत्मरक्षाको लागि हिंसामा उत्रनु जायज हुने तर्क मण्डेलाले अगाडि बढाएको देखिन्छ ।
>१९६३ मा राजद्रोह, ध्वशं र हिंशा गर्ने षडयन्त्र गरेको आरोपमा मण्डेलालगायत अप्रिmकन नेशनल कांग्रेस पार्टीका नेताहरुलाई मुद्दा चलाइयो । सरकारले छापा मारेर हतियार र उपकरणहरु बरामद पनि गर्यो । अन्तत जुन १२, १९६४ मा मण्डेलालाई आजीवन कारावासको सजाय सुनाइयो ।
>१९६४ देखि ८२ सम्म मण्डेलालाई केपटाउनको रोबिन आइल्याण्ड कारागारमा थुनियो । १९८८ मा बन्दी अवस्थामा नै क्षयरोग लागेर उनलाई अस्पताल भर्ती गरियो । मण्डेलाको कारावास विरुद्ध विश्व भरिबाट रङ्गभेद विरुद्धको अभियानको रुपमा र्समर्थन प्राप्त भएको थियो ।
>दक्षिण अप्रिmकाका राष्ट्रपति डे क्लार्कको शासनकालमा ११ फेबु्रअरी १९९० मा उनलाई कारावासबाट मुक्त गरियो । मार्च २ मा उनी एयनसी पार्टीको उपसभापति र जुलाई १९९१ मा सभापति भएका थिए । दक्षिण अप्रि|mकामा अप्रिल १९९४ को निर्वाचनमा सबै रङ्गका जनतालाई पहिलो पटक मताधिकार दिइएको थियो । उक्त निर्वाचनमा मण्डेलाको अप्रिmकन नेशनल कंग्रेस पार्टीले विजय हासिल गर्यो । मण्डेलाले मानव अधिकारको हनन् तथा रङ्गभेदको सत्य तथ्य पत्ता लगाउन एक आयोग गठन गरेका थिए । उक्त आयागले देशमा कालाजातिहरुलाई पक्षपात गरिएका वासस्थान, शिक्षा, आर्थिक विकासका पूर्वाधार र जीवनस्तर उकास्ने पक्षहरुका बारेमा अध्ययन गरेको थियो ।
>१९९६ मा दक्षिण अफ्रिकाले नयाँ संविधान प्राप्त गर्न सफल भयो । उक्त संविधानमा मण्डेलाको ठूलो योगदान रहयो । नयाँ संविधान अर्न्तर्गत १९९९ मा भएको निर्वाचनमा मण्डेलाले आफू खुसी नै उम्मेदवारी दिएनन् । कालाजातिहरुलाई राजनैतिक अधिकार दिलाउनमा सफल भएकोमा सन्तोष मान्दै उनले जुन १९९९ देखि सक्रिय राजनीति छोडेर बसेका छन् । उनका नो इजी वाक टु प्रिmडम आई एम प्रिपेयर्ड टु र्डाई र आत्मकथा लङ वाक टु प्रिmडम प्रकाशित भएका छन् । हाल उनी र्सार्वजनिक समारोहहरुमा देखा पर्दैनन् । जीवन भरी उनको राजनैतिक सक्रियताका कारण उनका परिवारलाई भएको पीडा प्रति उनले निकै दुखः मनाउ गरेको उनका लेखनबाट देखिन्छ ।
>राजनैतिक सक्रियताका क्रममा मण्डेला जस्ता नेताहरुबाट पाठ सिकेर नेपालका माओवादी नेताहरुले कार्यकर्ताहरुको पारिवारिक जीवन र सबै परिवार सदस्य राजनीतिमा रुपान्तरित हुनु पर्ने कुरामा जोड दिएको पाइन्छ । |